Grote woorden gebruiken, dat staat interessant en komt lekker catchy over. Datarevolutie is zo’n term die overal opduikt. Maar, wat houdt het in, wat komt er op ons af, wat gaat het voor de wereld betekenen? Er is nog veel onduidelijk. Toch transformeert die abstracte, grote belofte zich steeds meer in concrete successen en meetbare resultaten. Zeker ook in de gezondheidszorg. Maar dat er mooie dingen gebeuren, betekent nog niet dat de datarevolutie zichzelf wel zal ontketenen.

Het datadenken doorvertalen naar de gezondheidszorg, leidt tot nieuwe perspectieven. Sterker nog,  wie de databril opzet, ziet overal kansen. En er is inmiddels genoeg consensus: data kan en moet een cruciale rol spelen bij de zo noodzakelijke ommekeer in de zorgsector. Data heeft een ongekend sterke, verbindende functie. Het brengt aspecten van de zorg samen die voorheen vaak met elkaar in conflict waren. Kostenbesparing, kwaliteit van de patiëntenzorg en efficiency kunnen dankzij data hand in hand gaan. Samen vormen zij de basis van een kwalitatief, beheersbaar en betaalbaar zorgsysteem waarbinnen traditionele processen radicaal zullen veranderen.  

Doelgerichte inzet van de arts

In veel bedrijfstakken is data al leading in tal van processen en modellen. In de medische wereld zijn mensen en de menselijke interactie nog altijd de drijvende kracht achter veel zorgprocessen. De vraag is, bereiken we hiermee optimale zorg?

Diagnose op basis van een algoritme?
Hier raken we meteen een ethische kwestie: vinden wij minder menselijke invloed in de toekomstige zorgsector acceptabel? Die vraag is vandaag niet beantwoord. Maar laten we daardoor niet stil blijven staan. Want computers en algoritmes kunnen de artsen en verpleegkundigen ook nu al ondersteunen. Bijvoorbeeld bij het stellen van een diagnose, het voorspellen van een ziektebeeld of het opstellen van een behandelplan op basis van data. De eerste toepassingen zijn er al en zien er veelbelovend uit.

Contact met de dokter via het beeldscherm?
Misschien is de gezondheidszorg wel de laatste sector die aanhaakt bij deze al breed beschikbare technologie. Privé facetimen en skypen we er vrolijk op los. We rijden niet meer het hele land door om onze klanten te bezoeken, maar we gebruiken videoconferencing. De dokter blijft de uitzondering. Daar ga je altijd naartoe. Maar heus niet elk contact tussen arts en patiënt hoeft fysiek plaats te vinden. Naar mijn idee kan communicatie via het scherm in een groot aantal gevallen leiden tot een grotere patiënttevredenheid dankzij de positieve impact die het kan hebben op het gehele traject. Ook al roept contact op afstand in eerste instantie weerstand in plaats van sympathie op: het is een kwestie van gewenning. Een ritje naar het ziekenhuis is minder vaak nodig, net als eindeloos wachten vanwege uitlopende spreekuren bij routinematige controles. Het is niet onlogisch om te verwachten dat doorlooptijden in het ziekenhuis hierdoor ook aanzienlijk korter worden. Tegelijkertijd houdt de arts meer tijd over om de belangrijke gesprekken wel van mens tot mens te voeren. Kortom, het contact wordt juist kwalitatiever.

Van zorgvraag naar preventieadvies

Data gaat ervoor zorgen dat de vraaggerichte zorgsector zal veranderen in een proactieve, preventiegerichte, sector. Het draait dan niet alleen meer om het genezen van zieke patiënten, maar juist om het gezond houden van mensen.

Van “ik bel de dokter” naar “de dokter belt mij”
Naar verwachting zullen dit jaar zo’n 9 miljoen Nederlanders een wearable (veelal een smartwatch) hebben. Zo’n wearable meet bijvoorbeeld de hartslag en hoeveel iemand beweegt. Door deze te koppelen aan andere apps, ontstaat nog meer gedetailleerde lichaams- en gezondheidsinformatie. Wat nu als de (huis)arts in de toekomst de persoonlijke (en steeds verder verfijnde) wearable-data kan inzien en met de hulp van algoritmes afwijkingen kan signaleren? Om daarop vervolgens actie te ondernemen en de patiënt uit te nodigen voor nader onderzoek? Dit is de belichaming van een sterke preventieve aanpak. Bovendien zal monitoring op afstand helpen om het aantal (huis)artsenbezoeken terug te dringen. Mensen voelen zich immers zekerder en zullen niet meer met de kleinste pijntjes direct naar het spreekuur rennen.

Minder ziekenhuisontmoetingen bieden ruimte voor duurzame investeringen

Een datagestuurde zorgsector zal leiden tot een sterke daling van het aantal zorggerelateerde vervoersbewegingen.

Van rijden naar klikken
Het bezoeken van het ziekenhuis kost nu nog ontzettend veel tijd, kilometers en brandstof. Het schaadt niet alleen de efficiency van het zorgproces. Het belast ook nog eens het milieu. Daling van het aantal fysieke ontmoetingen in het ziekenhuis heeft nog veel meer andere positieve gevolgen:

• Ziekenhuizen kunnen kleiner zijn, denk bijvoorbeeld aan ruimtes om te ontmoeten, kantines en restaurants enzovoorts.
• Er is minder parkeerruimte nodig.
• Er gaat minder geld naar de bouw en het onderhoud van zorgvastgoed.

In plaats van geld investeren in kostbaar zorgvastgoed bleek uit recent onderzoek van 4TU (een samenwerking van vier Nederlandse technische universiteiten) dat de beschikbare middelen veel beter ingezet kunnen worden voor innovatie en het implementeren van nieuwe, kostenbesparende technologieën. Niet onbelangrijk: dit onderzoek laat zien dat investeren in technologie absolute noodzaak is om de zorg betaalbaar te houden.

De uitdagingen

Al die voordelen van de datarevolutie, waarom zouden we passief achteroverleunen? Aan de slag, vandaag nog, is de eerste gedachte! Toch zijn er nog aardig wat hobbels die we moeten overwinnen.  

Om te beginnen is er een grote kloof met het onderwijs. Hier wordt nog nauwelijks aandacht geschonken aan bijvoorbeeld data-gerelateerde vaardigheden die de nieuwe generatie artsen zal nodig hebben. Recent wees onderzoek nog uit dat slechts 18% van de medisch studenten vindt dat huidige opleidingen goed aansluiten op nieuwe ontwikkelingen. En ook artsen geven aan dat ze behoefte hebben om zich nieuwe skills eigen te maken, maar niet het juiste aanbod vinden.

Een tweede grote uitdaging zit in cybersecurity en privacy. Het beveiligen van al die grote datastromen is een complex vakgebied. De belangen zijn groot en de risico’s eveneens. Patiëntgegevens mogen niet per ongeluk op straat komen te liggen, maar er zijn ook nog bedreigingen in de vorm van hacking en ransomware. Een ziekenhuis waarvan de data gegijzeld is, kan een absolute ramp betekenen.        

Omdenken
Maar laat knelpunten geen excuses zijn. Data heeft enorme potentie en dat moeten we benutten. Laten we vanuit data naar de gezondheidszorg kijken, in plaats van vanuit de gezondheidszorg naar data. De dokter als data-analyst, het ziekenhuis als data-center. De datarevolutie ontketent een nieuwe werkelijkheid waarin alleen maar winnaars zijn.